Το Σπήλαιο των Καταρρακτών στην Έδεσσα είναι το μοναδικό «πρωτογενές» αξιοποιημένο σπήλαιο στην Ελλάδα. Η είσοδος του σπηλαίου είναι στο χώρο του δεύτερου πλατώματος των Καταρρακτών. Ακριβώς δίπλα τους, ο επισκέπτης βρίσκει την είσοδο του μικρού αλλά πολύ ενδιαφέροντος σπηλαίου. Η επίσκεψη στους Καταρράκτες δεν μπορεί να ολοκληρωθεί χωρίς την επίσκεψη στο χώρο που γίνεται κατανοητό πως κτίσθηκε ο υδάτινος πύργος μέσα στο νερό, η βάση πάνω στην οποία βρίσκεται η πόλη της Έδεσσας.

Με τον όρο «πρωτογενές» χαρακτηρίζουμε τα σπήλαια που έχουν δημιουργηθεί από την εναπόθεση διαλυμένου ασβεστόλιθου πάνω στα βρύα που αναπτύσσονται κάτω από τους καταρράκτες. Ο όρος «πρωτογενές σπήλαιο» αναφέρεται στα σπήλαια με ηλικία όμοια με αυτήν των πετρωμάτων. Σχηματίζονται σε τραβερτινικές αποθέσεις κυρίως σε θέσεις καταρρακτών. Οι αναφορές για τραβερτινικά πρωτογενή σπήλαια είναι πολύ λίγες που υπολογίζονται μόνο στο 1-2% των σπηλαίων. Στην Ελλάδα είναι σπάνιες γεωμορφές και πρέπει να θεωρηθούν φυσική κληρονομιά.

Ο διαλυμένος ασβεστόλιθος τα επικαλύπτει δημιουργώντας λεπτά στρώματα CaCO3 και έτσι μπορούν να διατηρηθούν σχηματίζοντας τραβερτίνη. Λόγω της υψηλής μέσης περιεκτικότητας των νερών των πηγών σε άλατα (από τις υψηλότερες παγκοσμίως) η διαδικασία δημιουργίας ασβεστολιθικών αποθέσεων από φυσικά και άλλα εμπόδια διευκολύνει την διαδικασία που ονομάζεται περιλίθωση.

Με αυτό τον τρόπο οι Καταρράκτες Έδεσσας συγκαταλέγονται στα παγκόσμια μνημεία φυσικής κληρονομιάς με την μοναδικότητα ότι μετατοπίζονται προς τα εμπρός δημιουργώντας σταδιακά νέα σπήλαια ενώ οι περισσότεροι καταρράκτες παγκοσμίως όπως του Νιαγάρα διαβρώνονται και μετατοπίζονται προς τα πίσω.

Στο μικρό λοιπόν αυτό σπήλαιο θα δει κανείς πως σχηματίζεται ένας συμπαγής βράχος με την δύναμη του νερού που έχει την ίδια ηλικία με το πέτρωμα που το δημιούργησε.

Χάρτης Σπηλαίου: